Gerrie Coetzee Article | Ook Ons Is Nie Almal So Nie

OOK ONS IS NIE ALMAL...

MANAGEMENT & DESIGN: WWW.UNIQUEWEBS.CO.ZA

INDEX PAGE

OOK ONS IS NIE ALMAL SO NIE 2010-02-06 15:05 'n Strikvraag: Vir wie het die mense in die Oos-Randse township van Katlehong geskree die aand in September 1983 toe Gerrie Coetzee die Amerikaner Michael Dokes uitgedaag het vir die swaargewig-wêreldbokstitel? Maklik, veral gesien dat Coetzee 'n wit Afrikaner en Dokes swart was, en die sportboikot teen die ongenaakbare apartheidsregering toe reeds begin spoed optel het? Nee, nie so eenvoudig nie. Jacob Dlamini vertel in sy uitstekende debuut, Native Nostalgia, dat hy (toe 11) en sy gesin ekstaties was toe Coetzee die Yank in die tiende rondte planke toe gestuur het. En so ook die ander families in hul straat in Katlehong. Vir hulle was dit eenvoudig - Coetzee van die wit buurdorp Boksburg was "een van ons, 'n Suid-Afrikaner en 'n 'homeboy'?". Wat beslis nie eenvoudig is nie, is die ongemaklike vraag wat die premisse van Native Nostalgiais: Hoekom is dit dat swart mense hul lewens onder apartheid met genot kan onthou en dat party reken dat dit selfs beter toe was? Die boek is deels etnografie, geskiedenis, mymering, maar ook memoire - op vernuftige en eerlike wyse zoem hy ook op homself in: Hoe is dit dat ek 'n gelukkige kindertyd gedurende apartheid gehad het, vra hy. Mense wat Dlamini se papierskerp rubrieke of sy verhelderende joernalistiek ken, sal weet hy is allesbehalwe 'n apologeet vir apartheid. Nostalgie hoef nie 'n reaksionêre sentiment te wees nie, sê hy as 'n onbeskaamd progressiewe mens. "Daar is 'n manier om nostalgies oor die verlede te wees sonder om te vergeet dat die stryd teen apartheid regverdig was," skryf Dlamini. Hy is tans besig met sy doktoraat in geskiedenis aan Yale. As historikus het hy 'n renons in die sogenaamde "master narrative" van swart onteiening wat die geskiedskrywing oor die struggle tans oorheers. Hierdie gevaarlike en verwronge heersers-relaas wil dit hê dat die gesiglose "masses of our people" almal apartheid op dieselfde manier ervaar het, en soortgelyk daaronder gely en daarteen geveg het. "Dit het ras-nativiste toegelaat om strafloos te beweer dat aangesien alle swart mense dieselfde gely het enige swart persoon nou kan instaan vir alle swartes," skryf hy. "Dit het dit te maklik vir sommige gemaak om die raskaart te speel. Dit het ook toegelaat dat 'n paar swart gesigte ryk kon word ten koste van miljoene swart mense - alles namens swart bemagtiging en transformasie, wat dit ook al mag beteken." Geen voorbeeld maak 'n mens naarder as die Wes-Kaapse regter-president John Hlophe nie. As die speel van die raskaart professionele poker was, was Hlophe al teen dié tyd skatryk, reken Dlamini. Hlophe beskuldig helde van die struggle dat hulle teen transformasie is - dit terwyl hy self sonder 'n noemenswaardigestruggle-geskiedenis sit. Maar soos Gerrie Coetzee van ouds verwag 'n straatwyse Dlamini reeds regterhaakhoue van politieke teenstanders oor sy vraag wat dit beteken om nostalgies te wees oor 'n lewe gelewe onder apartheid. En as 'n township-laaitie sal dit vir hom die uiterste ironie wees, sê Dlamini. Gepraat van ironie. Soos daar deesdae geen wit mense is wat aan apartheid geglo het nie, wil die skrywer hê ons moet ook swart mense aan die kaak stel wat nou ewe skielik ook vryheidsvegters was. "Hulle moet uitgevang word met hul leuens." Maar die boek is nie net oor vrees en bewing nie. Sy doel met die boek is om die rykdom en kompleksiteit van swart mense se lewens te besing - wat nie eens deur die ergste van kolonialisme en apartheid vernietig kon word nie. En ook om die "stories van my jeug in Katlehong te vertel". Dlamini span al sy sintuie in met 'n behendigheid wat fyn geslyp is deur jare as joernalis. Hy vertel van Radio Zulu wat 'n sentrale rol gespeel het, en ongeag die apartheidsmandaryns dit selfs reggekry het om mense polities bewus te maak. Daar was 'n subversiewe nuusleser - jy kon hom amper oor die lug hoor oogknip - wat voor elke item gesê het: "Bathi ngithi (hulle't gesê ek moet dit sê)." En daar was die straatballet met die speletjies, modes, sjebiens, rotplae, klanke, reuke en die Dlamini's se vloekende buurvrou, mev. Nkosi. As sy met haar gebruiklike skril "heyi" lostrek, het die grootmense die kinders vinnig begin bymekaar maak, met hande solank op die jongelinge se ore, ingeval sy laat waai voordat die kinders buite hoorafstand binnenshuis was. Nuuskierige kinders, wat voete gesleep het, het 'n oorveeg gekry. Die hoogtepunt vir Afrikaanssprekende lesers behoort ongetwyfeld die fassinerende hoofstuk, "The Language of Nostalgia", te wees. Dit gaan oor hoe die township-mense beslag gelê het op Afrikaans, die sogenaamde taal van die onderdrukker. Die hoogs leesbare Native Nostalgia sal nie vir Dlamini oral nuwe vriende laat maak nie. Dit is egter nie net 'n belangrike bydrae tot hedendaagse geskiedenis nie, maar ook 'n insiggewende gids tot ons land se meer as 300 townships. Charles Leonard is 'n vryskut-joernalis. Rapport

JACOB DLAMINI

GERRIE COETZEE